Begin oktober 2008 liep ik op YouTube aan tegen een instructie filmpje waarin wordt uitgelegd hoe de piano partij van Lady Madonna van the Beatles te spelen. Daar dit een zeer bijzondere, en een bijzonder uitdagende partij is, was ik meteen enthousiast. Nadat ik de partij in een week of twee redelijk onder de knie had, realiseerde ik mij dat ik daarmee alle partijen van dit up tempo Beatles nummer kan spelen.
Daarnaast ben ik altijd geïnteresseerd geweest in alle Beatles opname sessies. Na eerst elke letter uit het boek The Complete Beatles Recording Sessions te hebben gespeld, heb ik vorig jaar voor mijn verjaardag Recording the Beatles gekregen: een boek van 4kg met maar één onderwerp: de techniek achter de opnamesessies van the Beatles.
Dit alles bij elkaar heeft mij doen besluiten een project te starten: 40 jaar na dato treed ik in het voetspoor van the Beatles, en neem ik Lady Madonna op. Hier volgt een verslag van mijn bevindingen.
Februari 1968: The Beatles
Lady Madonna werd opgenomen tijdens een korte periode van opnames in februari 1968. Doel was een single op te nemen die kon worden uitgegeven terwijl the Beatles in India zaten. Resultaat van die sessies was Across the Universe, The Inner Light, Hey Bulldog en dus Lady Madonna; dat laatste nummer werd uiteindelijk als single gekozen.
Opnames begonnen op 3 februari met Paul McCartney op piano en Ringo Starr op drums, gespeeld met kwastjes. De 3e take was de beste, en hierbij werd een zwaardere drumpartij toegevoegd, opnieuw door Ringo Starr. Daarna volgden bas (McCartney) en gitaren (Harrison en Lennon). Tenslotte nam McCartney zijn lead vocal op.
Opnames werden vervolgd op 6 februari. Op deze dagen werden handklappen, tamboerijn en imitatie brass geluiden toegevoegd in de 2e en 3e brug van het nummer; dit werd gedubbeld. Vervolgens werden 4 saxofonisten gevraagd om het gitaar riff mee te spelen; onder de 2e brug speelde één van hen een sax solo. De laatste toevoeging was de achtergrondzang onder de 'See how they run' delen.
Oktober 2008: Mijn versie
Als eerste heb ik geïnventariseerd welke partijen precies waar zitten, en hoe ik dit op mijn 8 sporen recorder (luxe, the Beatles hadden 4 sporen) kwijt kan. Het resultaat:
Om het tempo door het hele nummer correct te houden, heb ik een clicktrack gebruikt. The Beatles gebruikten geen clicktrack, en dat kun je horen ook: het tempo schommelt hier en daar. Uiteindelijk heb ik een clicktrack gebruik met een tempo van 109,2 bpm, waarmee het nummer in elk geval precies even lang duurt.
24 oktober - Piano
Als eerste heb ik de piano partij ingespeeld. Ken Scott en Geoff Emerick, balance engineers op de sessies voor Lady Madonna, maakten gebruik van 2 soorten compressors: de Altec en de Fairchild. Voor piano gebruikten ze de Altec, een mildere vorm van compressie. Na enig experimenteren ben ik uitgekomen op een ratio van 3:1, een korte attack (0,3 ms) en release (0,05 s) en ongeveer 9 dB reductie. Ook heb ik de limiter gebruikt, maar zodanig dat die nauwelijks in actie kwam en dus ook nauwelijks te horen is.
25 oktober - Drums
Vervolgens heb ik Wouter gevraagd de drums op te nemen. Allereerst de partij met de kwastjes: deze heb ik zonder verdere compressie opgenomen. Vervolgens de zwaardere drumpartij: deze heb ik opgenomen met een basmic in de basdrum, een shure sm 57 op ooghoogte van Wouter boven het geheel en een condensator microfoon onder de snare; de snare was afgedenkt met een theedoek. Vervolgens heb ik deze heb door Fairchild-achtige compressie gehaald: een ratio van oneindig:1, weer dezelfde korte attack (0,3 ms) en release (0,05 s) en ook ongeveer 9 dB reductie. Hierbij heb ik meer limiting toegepast, zodat deze hier en daar hoorbaar z'n werk doet. Het resultaat:
1 november - Gitaren
Een week later heb ik de gitaarpartij opgenomen met behulp van mijn Fender Deville versterken. Deze partijen zijn dubbel ingespeeld, en ik heb milde compressie gebruikt (zoals op piano), maar dan toegepast op het signaal voordat het naar de versterker ging. Het resultaat:
5 november - Saxofoon
Op de originele opname zijn 4 sax partijen opgenomen: 2 maal tenor en 2 maal bariton. Ik heb Ron bereid gevonden voor mij (tenor)sax in te spelen, waarvoor dank! De sax is dubbel ingespeeld, en met behulp van een pitch shift effect heb ik hier bariton sax bij gesuggereerd. Een beetje reverb, en dit is het resultaat (let vooral ook op de solo!):
24 december - Bas, zang en percussie
In een eind-van-het-jaar eindsprint heb ik Lady Madonna afgerond. Als eerste heb ik de bas onderhanden genomen. Het duurde enige tijd voordat ik door had hoe ik het specificieke geluid van de originele opname kon reproduceren, maar uiteindelijk bleek dat Paul McCartney in dit nummer elke noot aansloeg en meteen weer dempte, waardoor de noten veel korter klinken.
Vervolgens heb ik mij samen met Carolien gestort op de handklappen: deze komen 2 maal in het nummer voor en we hebben ook deze dubbel ingespeeld, dus in totaal 4 paar handen.
De zang was uiteindelijk nog het meeste werk, omdat er veel verschillende partijen in het nummer zitten, die ook nog door meerdere Beatles werden gezongen. Ik ben begonnen met een soort 'mondtrompet' onder de solo; deze heb ik dubbel uitgevoerd, en vervolgens bij het gitaarspoor gemixt (erg spannend, want er zat daar nauwelijks ruimte tussen de gitaar en de zang). Vervolgens was de achtergrondzang aan de beurt: onder de 'See how they run' delen zit een dubbel uitgevoerde tweede stem, en onder de solo en de laatste brug zaten hoge 'pa pa pa pa' achtergrondkoortjes. Ook deze zijn dubbel uitgevoerd, en dit alles is terecht gekomen op spoor 2, samen met de handklappen.
Resteerde nog de lead vocal en een stukje tamboerijn onder de solo; daarmee zit de opname van Lady Madonna er op! De toevoegingen (zonder piano, drums, gitaar en sax) van de afgelopen weken zijn hier terug te luisteren:
De eindmix
Wat mij vooral opgevallen is, is uit hoeveel lagen dit nummer bestaat: 2 drums, bas, 2 gitaren, 2 saxofoons, 4 maal handklappen, tamboerijn, lead vocal en op sommige plekken 4 lagen dikke achtergrondzang, dat zijn in totaal 17 lagen: ik had nog de luxe van 8 sporen, ik kan het alleen maar knap vinden dat de Beatles dit voor elkaar kregen met 4 sporen, hoewel zij dan weer meerdere partijen tegelijk konden inspelen.
Ik heb een aantal eindmixen geprobeerd, en hier is dan eindelijk het eindresultaat (inclusief een speciale karaokeversie voor Tammo Jan):
